Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce – Tomasz Czerwiński

Wydawnictwo Muza
Seria Ocalić od zapomnienia

Warszawa 2012

380 stron
*****************

„W polskich kapliczkach i krzyżach przydrożnych dostrzegamy wysokie wartości artystyczne uprawniające nas do twierdzenia, że żaden z narodów nie stworzył w tej dziedzinie nic piękniejszego, co by rozmaitością i urodą formy harmonizowało lepiej z otaczającą przyrodą. Te wznoszone przy drogach, w polach i na bezludziu arcydzieła sztuki ludowej sprzęgły się z charakterem wsi polskiej nierozdzielnie.” Tadeusz Seweryn [str. 111]

Wydaje mi się, że powyższy cytat jest nadzwyczaj prawdziwy. Nie było chyba takiego miejsca w Polsce, gdzie nie trafiałbym na jakiś interesujący zabytek małej architektury, kiedy znalazłam się gdzieś na wakacjach, wycieczce, czy po prostu gdzieś w drodze. Zawsze trafiałam na kapliczkę, krzyż, świątek czy coś w tym rodzaju, co zaciekawiało na tyle mocno, aby choć na chwilę przystanąć.

Album Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce wydany przez Wydawnictwo Muza w serii Ocalić od zapomnienia wydał mi się doskonałym sposobem na to, aby zdobyć uporządkowaną wiedzę na ten temat. Wybór okazał się strzałem w dziesiątkę. Tadeusz Czerwiński, etnograf, w sposób niezwykle uporządkowany prezentuje pojęcia związane z tematyką dotyczącą zabytków małej architektury i podkreśla ich znaczenie dla polskiej kultury. Pierwszy rozdział albumu poświęcony jest różnym wizerunkom krzyża. W kolejnych zaprezentowane są krzyże i kapliczki w polskim krajobrazie, z podziałem na krzyże drewniane, kamienne, żelazne oraz karawaki. Poznajemy też przeróżne rodzaje kapliczek, a także „plejadę gwiazd” wśród świętych, którzy doczekali się swych kapliczek czy świątków. Najpopularniejsi okazują się święty Jan Nepomucen i święty Florian.:-)

Treść albumu jest ubogacona licznymi fotografiami i rycinami. Jest też specjalny słownik pojęć, cytaty, przysłowia, informacje o twórcach, dodatkowe wyjaśnienia – naprawdę wszystko, co może pomóc zapamiętać jak najwięcej.

Mam nadzieję, że dzięki takim publikacjom zwiększy się zainteresowanie małymi zabytkami, polską tradycją, pięknem i wartościami sztuki ludowej, oraz że wzrośnie świadomość, że takie rzeczy należy chronić. Jak mówi autor:

 „Kapliczki przydrożne, podobnie jak inne formy dawnej ludowej architektury, znikają z krajobrazu, niszczone bezpowrotnie przez czas oraz bezmyślność i niefrasobliwość ludzką. (...) Takiego bogactwa nie posiada żaden naród europejski, stanowią zatem wyjątkowe dobro kultury narodowej, o które powinniśmy dbać i które powinniśmy szanować, niezależnie od reprezentowanego światopoglądu.” [str.5]

Jestem zachwycona tym albumem i sądzę, że spokojnie ma szanse zyskać miano mojego odkrycia roku. Mam  ochotę sięgnąć po poprzednie albumy z tej serii, np. Biżuteria ludowa w Polsce, Polskie obrzędy i zwyczaje, Przyroda w polskiej tradycji, oraz z niecierpliwością będę czekać na następne. W przygotowaniu jest już album o lampach naftowych. Ciekawe!

Krótko mówiąc:

ciekawa, kształcąca, wartościowa

*****************

PODSUMOWANIE

O - okładka - piękna

C - ciekawa? - dla mnie bardzo

E - emocje? - wzmaga ciekawość :-)

N - negatywy? - brak

A - ambitna? - tak, ale bardzo przystępna

POLECAM:
- zarówno zainteresowanym zabytkami małej architektury, jak i tym, którzy jeszcze nie zaczęli się nimi interesować,
- podróżującym dużo po Polsce,
- wszystkim Polakom - tematyka dotyczy polskiej kultury narodowej,
- tym, którym bliski jest temat dbałości o narodowe dziedzictwo.

*****************

Za egzemplarz recenzencki dziękuję Wydawnictwu Muza.